Caramela

É outro instrumento típico de pastores de cabras, pois tamén se confeccionaba empregando un corno deste animal. Era idéntico en uso e función ao pito cabreiro. Porén, a diferenza con este residía en que na caramela o bisel ía labrado na parte ancha do corno, que é pola que se sopraba. A punta non se cortaba e polo tanto a caramela era unha frauta pechada, globular, que tiña un son bastante semellante ao dunha ocarina.

O bisel labrábase tamén nun dos lados do corno, na parte convexa, e o aeroduto fabricábase polo mesmo sistema da cera fundida. As caramelas levaban normalmente tres furados duns 5 mm de diámetro, afastados uns 22-25 mm, que lle permitían, usando dixitacións cruzadas, a obtención de máis dunha oitava. Tamén aparecían instrumentos con catro furados. O seu son sorprende por dozura e suavidade, sendo realmente moi agradable. Este instrumento puidémolo documentar unicamente nas montañas da Fonsagrada a través de Justo Bolaño (gaiteiro de Pacios de Mourisco, A Fonsagrada) quen llo vira tocar ao seu pai. Non obstante, as caramelas aparecen descritas xa nos tratados sobre instrumentos musicais de Sebastian Virdung (1511) ¹ e Martin Agricola (1529) ² pero dotada con sete orificios para a dixitación. Segundo nos informa Ramón Andrés ³, este instrumento, coñecido en Europa como gemshorn ou cor de chamois, literalmente “instrumento feito con corno de gamuza”, gozou de certa estima nos séculos XV e XVI. Usouse especialmente para o acompañamento das danzas cortesás nas que adoitaban a participar conxuntos destes instrumentos de diferentes tamaños afinados en catro tons distintos.

Caramela reproducida polo autor a partir das informacións do gaiteiro Justo Bolaño (Pacios, A Fonsagrada, Lugo). Fotografías Alba Vázquez Carpentier.

Por outra parte, instrumentos notablemente semellantes á caramela, e tamén aos pitos cabreiros, fabricados con cornos de diferentes animais aparecen profusamente en África central ⁴, curiosamente moitas veces dotados tamén con só tres furados, malia apareceren tamén exemplares de dous, o que tamén ocorre en Galicia con algunhas cornetas.

As caramelas comparten cos pitos cabreiros a súa masculinidade, aprecio polos tocadores e consideración como verdadeiro instrumento musical. Dentro da clasificación de Hornbostel e Sachs pertencen a unha clase diferente que os pitos cabreiros, pois estamos a falar dunha frauta globular, pechada completamente, que se encadra no apartado 421.221.42.